Pracht, praal en de molen : Landgoed

Foto's: Kasteel Schaloen (linksboven), Château St.-Gerlach (rechtsboven), de Geulhemmermolen (linksonder) en Hoeve Broers (rechtsonder).

Valkenburg aan de Geul
Sterke punten binnen het project Buitengoed Geul & Maas: vestingstad, kastelenlandschap, wellness.
Buitengoed Geul & Maas heeft meer te bieden dan de kastelen, villa’s en hoeves die we de afgelopen maanden in deze serie bezochten. Ter afsluiting, per gemeente, een bloemlezing van andere historische pareltjes.
Vandaag: Valkenburg aan de Geul. Het meest oostelijke puntje van het Buitengoed Geul & Maas is in de ogen van velen misschien wel het mooiste gebied. ‘Kastelenlandschap’ wordt het genoemd. En dat is het precies: een aantal fantastisch in tact gebleven oude kastelen, op een steenworp afstand van elkaar gelegen, temidden van ongerepte, groene heuvels vlakbij het nog altijd historisch ogende Oud-Valkenburg.

Kasteel Genhoes, de bakermat van het machtige Valkenburg, opende de deuren al voor deze serie. Maar Kasteel Schaloen mag niet onvermeld blijven. De oudste gegevens over het kasteel dateren uit 1381. Op het eind van de veertiende eeuw waren er twee eigenaren: Geraerdt Mulaerdt en ridder Jan van Hulsberg, schout van de schepenbank van Klimmen. Van 1442 tot 1457 was het kasteel in bezit van zijn zoon Reinier IV van Hulsberg van Schaloen, naamgever van het kasteel dat in de zestiende eeuw werd aangeduid als Sloenes. Tijdens de oorlog met Spanje werd het kasteel voor een groot deel verwoest. Johan Reinier Hoen van Cartils kocht in 1644 de heerlijkheid Schin op Geul van de Spaanse koning. Rond 1665 volgde zijn zoon Gerard Ernest Hoen van Cartils hem op. Hij was het die de nabijgelegen watermolen liet bouwen én die de Calvariegroep, bijgenaamd De Drie Beeldjes, iets verderop liet neerzetten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in het kasteel Amerikaanse soldaten gekwartierd, die het in 1946 totaal uitgewoond achterlieten.

Samenvatting2:

Sinds midden jaren tachtig van de vorige eeuw is het kasteel in handen van aannemer Cor Bot. Hij maakte onder meer vakantiewoningen van de oude stallen en betrok zelf met zijn gezin de bovenverdiepingen van het hoofdgebouw. De ouder wordende Bot heeft het kasteel al geruime tijd te koop staan. Een paar jaar geleden was het met een vraagprijs van 17,5 miljoen het duurste te koop staande woonhuis van Nederland. In de keldergewelven is sinds vorig jaar een restaurant gevestigd. De pareltjes van de kern Valkenburg zijn bekend. Van de kasteelruïne tot de opgeknapte poorten en van het Openluchttheater tot de mergelsteenwanden waaraan momenteel groot onderhoud wordt verricht. Puur naar de historische parels kijkend zijn die binnen de gemeente Valkenburg aan de Geul misschien wel de bekendste van de hele Landgoederenzone.

Want wat te denken van Sint-Gerlach? Misschien wel het bekendste landgoed van het hele gebied. En het mag rekenen op uitbreiding: de nabijgelegen Hoeve Broers wordt momenteel opgeknapt om het nieuwe bezoekerscentrum te worden. De doorgaande weg van Houthem, waar de hoeve pal aan ligt, wordt binnenkort waarschijnlijk ook flink op de schop genomen. Het zijn ontwikkelingen die helemaal passen binnen de doelstellingen van het project Buitengoed Geul & Maas. Door al die internationaal bekende pracht en praal zijn er wel eens pareltjes die over het hoofd gezien worden.

Samenvatting3:

De Geulhemmermolen bijvoorbeeld. Lange tijd was het een gekoesterde pleisterplaats voor wandelaars en fietsers, maar vorig jaar ging het café-restaurant failliet. Een onbekende toekomst voor één van de oudste monumenten. De molen wordt namelijk al genoemd in stukken uit 1234. Van de eigenaren in de eeuwen daarna is weinig bekend. Wel is zeker dat de molen begin achttiende eeuw in handen was van het kapittel van Sint-Servaes, dat het in 1763 in eeuwigdurende erfpacht gaf aan de toenmalige molenaar Arnoldus Quaedvlieg. Hij bezat tevens de banmolen van Meerssen en die van Valkenburg. Hij was het ook die het complex in 1768 volledig opknapte en zijn huidige vorm gaf. De ‘eeuwigdurende pacht’ duurde niet lang. In 1855 deed het geslacht Quaedvlieg de molen alweer van de hand. Eind vorig jaar werd bekend dat Henri Hochtenbag, eigenaar van café In Den Ouden Vogelstruys in Maastricht, zich over de molen gaat ontfermt. Delen van het gebouw worden gemoderniseerd en het oude waterrad wordt na vele jaren weer in ere hersteld. Een pareltje van de Landgoederenzone is gered.

Trefwoorden:

Geografische namen:

Organisatie: Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach

laatste wijziging 29-01-2024