Uw zoekacties: Zoeken in Bestanden

Zoeken in Bestanden ( Het Utrechts Archief )

In deze index doorzoekt u bestanden van archiefstukken die door middel van OCR technieken of het toevoegen van transcripties inhoudelijk doorzoekbaar zijn.

beacon
149  zoekresultaten
sorteren op:
 
 
 
 
Oud-Utrecht Verzameling Oud Utrecht
Erfgoedstuk
Scan bij een inventarisnummer
2020 Tijdschrift 2020.
Titel:
Tijdschrift 2020
Jaar van uitgave:
2020
Ga naar dit stuk:
Tijdschrift 2020.
Pagina:
18
Volgnummer:
46 van 208
Portret van G.F.H. Giesberger door J.H. Moesman, 1943. COLLECTIE SPOORWEGMUSEUM
Joop Moesman tekenend in de |a onder zijn werktafel bij de NS. UIT: JOHN STEEN, ‘MOESMAN' (ZWOLLE 1998)
dergenoemde spoorblad. Moesman werd dus als bedrijfsfotograaf beschouwd. Hij fotografeerde regelmatig nieuw materi- eel, zoals in 1937 de ‘Potvis’: stoomlocomo- tief 3804 met experimentele stroomlijnbe- kleding. Zijn foto’s verraden vakmanschap maar weinig creativiteit.
Ook aan tekenwerk kwam F. Moesman nog toe. Zo beschilderde hij ‘met vaardige hand’ de grote linnen doeken aan een NS-auto- mobiel voor een reclame-optocht door de Utrechtse straten tijdens de Jaarbeurs van 1933. Hij gebruikte maar liefst 40 liter verf
Bij het 40-jarig jubileum van een afdelings- chef tekende hij in 1938 een oorkonde. Tijdens de eerste bezettingsjaren verscheen de Spoorwegserie, een viertal informatieve boekjes over het seinwezen, spoorweg- materieel, de totstandkoming van dienst- regelingen en de NS als ‘millioenenbedrijf. De brochures werden eigentijds geïllus- treerd met fotocollages en infographics. Deze verzamelwaardige boekjes zijn later wel toegeschreven aan Joop Moesman op basis van de aanduiding Foto’s NS/Moes- man. De fotograaf was echter F. Moes- man. De omslagen kwamen waarschijn- lijk van Sam van Vleuten; wie de verdere opmaak verzorgde is onbekend. Franciscus Moesman, inmiddels chef-lithograaf, over- leed kort voor zijn pensionering in 1949 in Bilthoven, waar hij sinds 1926 woonde.
Joop Moesman had ondertussen een portret gemaakt van zijn baas, Gustav Giesberger (1885-1958), chef van het Dienstregelingen- bureau. Het is een van zijn weinige schilde- rijen die niet surrealistisch zijn en het enige dat refereert aan het spoor. Hij maakte het op aandringen van collega’s, die bij een doek van een ander NS-kopstuk vonden
die erg geliefd was bij het personeel. Ook Moesman mocht hem graag.
Het schilderij is gedateerd 1943, maar de kunstenaar begon er al in 1939 of 1940 aan. Giesberger poseerde - in werktijd - enkele malen bij Joop thuis, waarbij ook foto’s werden genomen. De geportretteerde kreeg het resultaat pas aangeboden op zijn 60e verjaardag in 1945. Het ingezamelde geld ging op aan de lijst; de schilder kreeg slechts een glas cognac. Moesman had Giesberger afgebeeld met in zijn rechterhand de door hem ontwikkelde eerste ‘starre’ dienstrege- ling, ingaande 15 mei 1938. Daarin reden alle treinen voor het eerst met een vaste regel- maat, bijvoorbeeld elk uur.
Als achtergrond dienden de sporen aan de noordkant van Utrecht CS, met linksachter de Inktpot (HGB II} nog zichtbaar. Moesman heeft later aangegeven dat het een gezicht
is vrij letterlijk gebaseerd op een foto, geno- men vanaf de ijzeren voetgangersbrug over de sporen bij de Vleutenseweg. Deze brug werd in 1937 afgebroken, het bedoelde sein- huis in 1938 gebouwd. Op het schilderij en de foto zijn het oude buurt- en centraal sta- tion nog herkenbaar, in 1939 vervangen door het nieuwe station van Van Ravesteyn. De gebruikte NS-foto (onlangs geïdentificeerd door Niels Bokhove) is van een onbekende fotograaf; het is niet ondenkbaar dat het F. Moesman is geweest.
Tijdens de oorlog was Giesberger de belang- rijkste contactpersoon voor de Duitse bezet- ter, waarbij hij volgens Moesman dubbelspel speelde maar ‘beslist niet fout’ was. In 1946 werd Giesberger algemeen directeur. Moes- man benadrukte later dat hij hem niet als directeur maar als Chef Dienstregeling heeft geportretteerd. Het schilderij ging na Gies- bergers dood naar het Spoorwegmuseum, samen met diens onafscheidelijke ronde bril.
Moesman was gefascineerd door kalligra- fie en typografie en verdiepte zich in de geschiedenis daarvan. Net als zijn vader
Gevonden alinea's: 12
Organisatie: Het Utrechts Archief
laatste wijziging 06-06-2024
 totaal 1 bestand
 
 
 
 
 
Oud-Utrecht Verzameling Oud Utrecht
Erfgoedstuk
Scan bij een inventarisnummer
2020 Tijdschrift 2020.
Titel:
Tijdschrift 2020
Jaar van uitgave:
2020
Ga naar dit stuk:
Tijdschrift 2020.
Pagina:
17
Volgnummer:
45 van 208
verteld: ‘Miljoenen cijfertjes tekenen, ellen- lange dienstregelingen, grafieken... Kwam je met een leuk ideetje aanzetten dan was het honend: we hebben hier geen behoefte aan kunstenaars!’ Toch hield Moesman het 43 jaar vol bij de NS en maakte zijn werkgever soms gebruik van zijn artistieke talenten.
Vader Johan Moesman had een kleine drukke- rij aan de Neude maar zag daarin geen brood voor zijn zoon, die daar bovendien geen tijd zou overhouden voor zijn artistieke aspiraties. Hij regelde daarom dat Joop - nog voor hij de grafische school had afgerond - aan de slag kon bij de spoorwegen, die bekend stonden als een goede werkgever. Joop kreeg de baan op voorspraak van een tekendocent bij Kunst- liefde, Jean Henri Makkink, die met pensioen ging als tekenaar-lithograaf bij de NS. Het was gebruikelijk dat bij een vacature ieder- een op de afdeling een positie doorschoof, en zo kon Joop onderaan beginnen. Op 16-jarige leeftijd werd hij ‘loopjongen voor onbepaalde tijd’ bij de afdeling Vervoer 3.
Kort voor zijn dood schreef Moesman in
Franciscus Arnoldus Moesman (1886-
1949) - meestal kortweg F. Moesman genoemd - was een volle neef van Joop. Hun vaders, Cornelis Johannes en Johan- nes Anthonius Moesman, waren broers. Het leeftijdsverschil en Joops uitspraak over zijn ‘oom’ maken het onwaarschijnlijk dat zij veel persoonlijk contact hadden. Francis- cus staat wel op enkele familiefoto’s van en met Joops vader.
F. Moesman trouwde in 1910 in Utrecht met Lucia Vernooij; het echtpaar zou kinder-
‘teekenaar’ op het centraal bureau van de Staatsspoorwegen. Daarnaast was hij actief als fotograaf. In 1926 won hij de vierde prijs bij een fotowedstrijd, georganiseerd door de Vereeniging Oud-Utrecht en de Utrechtsche Amateur-Fotografen-Vereeniging. Of hij een amateur was valt echter te betwisten. Sinds 1917 fotografeerde hij veel voor de Jaar- beurs; zo legde hij de bouw van het vaste jaarbeursgebouw op het Vredenburg vast. Deze foto’s werden gepubliceerd in vakblad De Ingenieur, weekblad Het Leven en Ekse- vier’s Geillustreerd Maandschrift. Daarnaast maakte F. Moesman tuin- en landschapsfo- to’s voor bladen als Onze Tuinen, Buiten en Het Landhuis. Voor dat laatste blad schreef hij ook, bijvoorbeeld in 1933 ‘Met Kerst-
Voor zijn vaste werkgever, ondertussen onderdeel van de Nederlandsche Spoorwe- gen, begon F. Moesman ook te fotograferen, hoewel zijn eigenlijke functie bij de afdeling Publiciteit tekenaar-lithograaf was. In 1933 droeg hij bij aan een ‘lichtbeeldenstrook over het bedrijf der Nederlandsche Spoor- wegen’, een educatieve diaserie voor scho- len. Deze bevatte volgens het blad Spoor-
en Tramwegen ‘een groot aantal speciaal voor dit doel door den bekwamen fotograaf Moesman te Eindhoven, Utrecht, Maarn, Amersfoort, Naarden-Bussum en Amster- dam CS genomen opnamen'.
In 1934 maakte de NS veel reclame voor nieuwe gestroomlijnde dieseltreinen. Behalve een getekend affiche in kleur ver- scheen een foto-affiche met variabele tekst. ‘De NS-fotograaf, de heer Moesman, nam [hiervoor] een scherpe foto van een Die- seltrein nabij Wolfheze. Jammer is, dat de seinpaal voor een andere richting dan voor dezen Dieseltrein geldt, doch erkent dient dat deze het beeld opfleurt’ aldus het eer-
< Jeugdtekening van Joop Moesman met NCS-locomotief, circa 1916. COLLECTIE CENTRAAL MUSEUM
A NS-affiche dieselelektrische treinen, foto F. Moesman, 1934. COLLECTIE SPOORWEGMUSEUM
V _ Reclame-auto van de NS, beschilderd door F. Moesman, 1933. HET UTRECHTS ARCHIEF, COLLECTIE BEELDMATERIAAL
Gevonden alinea's: 13
Organisatie: Het Utrechts Archief
laatste wijziging 06-06-2024
 totaal 1 bestand
 
 
 
 
 
Oud-Utrecht Verzameling Oud Utrecht
Erfgoedstuk
Scan bij een inventarisnummer
2020 Tijdschrift 2020.
Titel:
Tijdschrift 2020
Jaar van uitgave:
2020
Ga naar dit stuk:
Tijdschrift 2020.
Pagina:
16
Volgnummer:
44 van 208
Moesman(nen) bij het Spoor
De surrealistische schilder Joop Moesman (1909-1988) werkte van 1925 tot 1968 bij de Nederlandse Spoorwegen om in zijn onderhoud te voorzien. Hij liet zich meermaals geringschattend uit over zijn werk als tekenaar-lithograaf bij ‘het Spoor’. Toch heeft hij een aantal interessante dingen gedaan voor de NS. Joop was overigens niet
de enige Moesman bij de spoorwegen; zijn neef Frans bekleedde er
‘Ik ben geen spoorwegambtenaar die voor zijn plezier schildert, maar een schilder die voor zijn verdriet aan het spoor is’, zei Joop Moesman in 1966 provocerend in het perso- neelsblad De Koppeling. Maar ook: Als ik niet hier zat en in de reclame of zo, zou ik mis- schien niet kunnen schilderen. Het is een wisselwerking: ik heb rust nodig om schilde- rijen te kunnen maken en die rust heeft het werk hier me wel gegeven.’
Zijn werk bestond uit het tekenen - op litho- stenen - van dienstregelingsgrafieken voor intern gebruik. ‘Wij tekenden grafieken met stations, haltes en emplacementen en de daarvoor geldende dienstregelingen’, blikte Moesman in 1984 terug. 'Als ik zeg dat het van groot belang is dat zowel nationaal als internationaal alle aansluitingen kloppen, geeft dat iets weer van de accuratesse waar- mee aan die grafieken gewerkt wordt.’ Eerder had hij kunsthandelaar Jan Juffermans al
Gevonden alinea's: 5
Organisatie: Het Utrechts Archief
laatste wijziging 06-06-2024
 totaal 1 bestand